Νικιέται η κατάθλιψη; Η Ευρωπαϊκή Συμμαχία κατά της Κατάθλιψης (EAAD) το πιστεύει και το παλεύει. Το πρόγραμμά της θα υλοποιηθεί για πρώτη φορά στη χώρα μας από την Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (ΕΠΑΨΥ) και η ψυχίατρος που έχει την ευθύνη γι’ αυτό, η Γιώτα Φέξη, εξηγεί πώς οι ειδικοί θα φτάσουν στην κοινότητα για να ανακουφίσουν την οδύνη των πασχόντων και των οικογενειών τους.

Σε ποιους απευθύνεται το πρόγραμμα; Πρέπει κανείς να έχει διαγωνιστεί με κατάθλιψη ή αρκεί η δική του εντύπωση;

Το πρόγραμμα ΕΑΑD-Best συντονίζεται από την Ευρωπαϊκή Συμμαχία κατά της Κατάθλιψης (EAAD), μία διεθνή μη κερδοσκοπική οργάνωση που έχει βάση στη Λειψία, Γερμανία, και αυτή τη στιγμή έχει πάνω από 100 τοπικούς συνεργάτες εντός και εκτός Ευρώπης. Το πρόγραμμα, που θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα, έχει ως κύριο στόχο να βελτιώσει την ποιότητα της φροντίδας των ατόμων που εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης, ουσιαστικά όμως απευθύνεται σε όλους, καθώς επιδιώκει να ευαισθητοποιήσει και να κινητοποιήσει όλη την κοινότητα. Έτσι, εκτός από τα άτομα εκείνα που πάσχουν από κατάθλιψη ή εμφανίζουν κάποια συμπτώματα που ενδεχομένως να αποτελούν αρχικά στάδια αυτής, σκοπός μας είναι να προσεγγίσουμε και όλους εκείνους που έρχονται σε επαφή μαζί τους, ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες για εγκαιρότερη αναγνώριση και καταλληλότερη παρέμβαση.

Με ποιον τρόπο υποστηρίζονται όσοι καταφεύγουν στο πρόγραμμα; Υπάρχει και φαρμακευτική υποστήριξη; Γίνεται ψυχοθεραπεία;

Με το πρόγραμμα EAAD-Best θα είμαστε εμείς αυτοί που πρώτοι θα προσεγγίσουμε τους ασθενείς, τους συγγενείς τους, αλλά και, όπως ανέφερα προηγουμένως, όλη την κοινότητα. Τα επόμενα τρία χρόνια στους δήμους Αμαρουσίου, Ηρακλείου, Λυκόβρυσης-Πεύκης της Αττικής, καθώς και σε δύο νησιά μας, την Πάρο και την Αντίπαρο, όπου το πρόγραμμα θα εφαρμοστεί πιλοτικά για πρώτη φορά στην Ελλάδα, θα λάβουν χώρα πολλές δράσεις. Ο κύριος σκοπός θα είναι η ευαισθητοποίηση και η εκπαίδευση των ενδιαφερομένων σε ό,τι αφορά την κατάθλιψη με κύριο στόχο την αποτελεσματικότερη ανίχνευση και αντιμετώπισή της. Θα έχουμε εντατική συνδιαλλαγή με τοπικούς ενδιαφερομένους, διαλέξεις και δημόσιες εκδηλώσεις, διανομή ενημερωτικού υλικού, παροχή προηγμένης κατάρτισης για γενικούς ιατρούς και επαγγελματίες υγείας, καθώς και δραστηριότητες αυτοβοήθειας. Σημαντική μας δράση θα είναι επίσης η διοργάνωση εργαστηρίων για τα άτομα εκείνα που εμείς αποκαλούμε «πρόσωπα-κλειδιά» στην κοινότητα, δηλαδή για επαγγελματίες που έρχονται σε πολύ συχνή επαφή με το κοινό και πιθανόν και με άτομα που ενδεχομένως εμφανίζουν κάποιες δυσκολίες ως προς τη διάθεσή τους. Αυτοί μπορεί να είναι επαγγελματίες υγείας, φροντιστές, εκπαιδευτικοί, ιερείς, αστυνομικοί, φαρμακοποιοί κ.ά. Το πρόγραμμα στοχεύει να τους ενισχύσει ώστε να ανιχνεύουν και οι ίδιοι πιθανά πρώιμα συμπτώματα σε άλλους και να είναι σε θέση να δώσουν μια πρώτη συμβουλή, παρότρυνση για ανεύρεση βοήθειας, αλλά και τα κατάλληλα στοιχεία επικοινωνίας σε ό,τι αφορά τις διαθέσιμες θεραπευτικές παρεμβάσεις.

Επομένως, αν κάποιος χρήζει ειδικευμένης παρέμβασης, όπως ψυχοθεραπεία ή φαρμακευτική αγωγή, θα είναι σε θέση να τη βρει, αφού θα έχει στη διάθεσή του ευκολότερα και από περισσότερες πηγές τις σωστές και κατάλληλες πληροφορίες.

Ποια είναι η καινοτομία του προγράμματος; Τι συμβαίνει στα 4 επίπεδα;

Όλες αυτές οι δράσεις που προανέφερα οργανώνονται στα λεγόμενα 4 επίπεδα. Η ιδέα της παρέμβασης 4 επιπέδων παρέχεται από μια τοπική συμμαχία βασικών «ατόμων-κλειδιών». Το πρώτο επίπεδο αφορά τη συνεργασία με τους επαγγελματίες της πρωτοβάθμιας και ψυχικής υγείας και εστιάζει στην εκπαίδευση γενικών ιατρών και επαγγελματιών υγείας ώστε να βελτιώσει και να υποστηρίξει την έγκαιρη αναγνώριση και διάγνωση της κατάθλιψης και την καταλληλότερη θεραπεία της, προσφέροντας ενημερωτικό υλικό για τους ασθενείς τους, καθώς και το καθοδηγούμενο διαδικτυακό πρόγραμμα αυτοδιαχείρισης, το iFightDepression.

Το δεύτερο επίπεδο αφορά την εκπαίδευση του κοινού μέσω εκστρατείας ευαισθητοποίησης για την κατάθλιψη χρησιμοποιώντας τα βασικά μηνύματα: Η κατάθλιψη μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε / Η κατάθλιψη είναι μια πραγματική ασθένεια / Η κατάθλιψη έχει πολλά πρόσωπα /Η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί.

Το τρίτο επίπεδο εστιάζει στη συνεργασία με διαμεσολαβητές της κοινότητας, πυλωρούς και ενδιαφερόμενους φορείς/μέλη. Επικεντρώνεται στην εκπαίδευση «προσώπων-κλειδιών», όπως αναφέρθηκε παραπάνω, για τη βελτίωση της αναγνώρισης και των παραπομπών καταθλιπτικών ατόμων στην καταλληλότερη φροντίδα.

Τέλος, το τέταρτο επίπεδο αφορά την υποστήριξη για ασθενείς, ομάδες υψηλού κινδύνου και τους συγγενείς τους, παρέχοντας ενημερωμένες πληροφορίες για την κατάθλιψη και την αντιμετώπισή της, υποστηρίζοντας δραστηριότητες αυτοβοήθειας και προωθώντας το εργαλείο iFightDepression, ένα διαδικτυακό πρόγραμμα αυτοδιαχείρισης για άτομα που βιώνουν ήπιες μορφές κατάθλιψης.

Τι μπορεί να κάνει κανείς με το αυτοδιαχειριζόμενο διαδικτυακό εργαλείο; Απαντάει σε ερωτήσεις; Βρίσκει πληροφορίες; Πώς λειτουργεί;

Το iFightDepression tool είναι ένα διαδικτυακό πρόγραμμα αυτοδιαχείρισης για άτομα που βιώνουν ήπιες μορφές κατάθλιψης. Βασίζεται στη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία και χορηγείται από θεραπευτές, που δεν είναι απαραιτήτως ειδικοί ψυχικής υγείας, στους θεραπευόμενους που θα υποστηρίζουν. Ο χρήστης θα είναι σε θέση να αξιολογεί τη διάθεσή του και να συμμετέχει σε εργαστήρια που εμπεριέχονται σε αυτό από το σπίτι του, στον δικό του ρυθμό. Τα εργαστήρια αυτά είναι ειδικά σχεδιασμένα ώστε το άτομο να αναπτύξει δεξιότητες για τη διαχείριση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και την καλύτερη αντιμετώπιση των γεγονότων της ζωής. Το ιδιαίτερο σε αυτό το εργαλείο είναι ότι δεν αποτελεί ένα ψυχρό, απρόσωπο λογισμικό, καθώς, σε περίπτωση που ο χρήστης το επιθυμεί, έχει τη δυνατότητα να ζητήσει τη βοήθεια και υποστήριξη του εκπαιδευμένου γι’ αυτό θεραπευτή του, ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Το iFightDepression tool έχει μεταφραστεί και εφαρμόζεται σε 10 χώρες και εκπροσωπείται από την ΕΠΑΨΥ στην Ελλάδα. Διατίθεται σε δύο εκδόσεις: νέων 14-25 χρονών και ενηλίκων, καθιστώντας τη χρήση του ακόμα πιο εξατομικευμένη στις ανάγκες του χρήστη.

Η μέχρι τώρα διεθνής εμπειρία τι έχει δείξει; Μπορεί κανείς να θεραπευτεί από την κατάθλιψη μέσα από μια τέτοια διαδικασία ή απλώς γίνονται πιο υποφερτά τα συμπτώματά του;

Η κατάθλιψη είναι μια συχνή διαταραχή, αλλά, ειδικά όταν είναι υποτροπιάζουσα ή όταν η βαρύτητά της αυξάνει, μπορεί να γίνει μια πολύ σοβαρή διαταραχή της υγείας. Η κατάθλιψη μπορεί να προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις σε όλες τις όψεις της ζωής, συμπεριλαμβανομένων της απόδοσης και παραγωγικότητας στην εργασία ή στο σχολείο, αν μιλάμε για ανηλίκους, των σχέσεων με συγγενείς και φίλους, και της ικανότητας συμμετοχής στην ευρύτερη κοινότητα. Η έρευνα καταδεικνύει επίσης ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της κατάθλιψης και της σωματικής υγείας, όπως τα καρδιαγγειακά και αυτοάνοσα νοσήματα. Παρόλο που υπάρχουν διαθέσιμες αποτελεσματικές θεραπείες, ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων δεν λαμβάνει θεραπεία. Τα εμπόδια είναι η έλλειψη πόρων, η έλλειψη εκπαιδευμένων επαγγελματιών υγείας και το στίγμα που σχετίζεται με την ψυχική ασθένεια. Επιπλέον, σε όλες τις χώρες, ακόμη και σε αυτές όπου τα εισοδήματα είναι μεγαλύτερα, τα άτομα που βιώνουν καταθλιπτικά συμπτώματα μπορεί να μη διαγιγνώσκονται επαρκώς. Η Ευρωπαϊκή Συμμαχία κατά της Κατάθλιψης ιδρύθηκε ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο, για να προαγάγει την καλύτερη φροντίδα των ατόμων αυτών με την εφαρμογή του πετυχημένου προγράμματος EAAD-Best και βασικό σύνθημα ότι η κατάθλιψη μπορεί να θεραπευτεί. Το πρόγραμμα EAAD-Best έχει ήδη επιτυχώς εφαρμοστεί σε 120 περιοχές σε 12 χώρες στην Ευρώπη αλλά και εκτός Ε.Ε., όπως στην Αυστραλία, τον Καναδά, τη Χιλή και τη Νέα Ζηλανδία.

Πόσο συχνή είναι, τελικά, η κατάθλιψη;

Η κατάθλιψη είναι μια πολύ συχνή διαταραχή, επηρεάζοντας μία στις πέντε γυναίκες και έναν στους δέκα άντρες κάποια στιγμή στη ζωή τους. Παρατηρούμε ότι οι γυναίκες έχουν σχεδόν διπλάσια πιθανότητα να βιώσουν κατάθλιψη. Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους, καθώς κάθε χρόνο στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι 7% των ανθρώπων βιώνει ένα επεισόδιο κατάθλιψης. Περίπου 280 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο πάσχουν αυτή τη στιγμή από κατάθλιψη. Προβλέπεται ότι έως το 2030 θα είναι η πρώτη αιτία επιβάρυνσης της υγείας παγκοσμίως, ενώ στις γυναίκες, όπου εμφανίζεται σε μεγαλύτερη συχνότητα, ήδη είναι.

Υπάρχουν στοιχεία για τα παιδιά και τους εφήβους; Έχουν οι ανήλικοι δυνατότητα πρόσβασης στο πρόγραμμα;

Η κατάθλιψη δεν κάνει διάκριση ως προς την ηλικία. Παρόλο που κατά την παιδική ηλικία είναι σπάνια, καθώς το παιδί μεγαλώνει η πιθανότητα κατάθλιψης αυξάνεται από περίπου 5% στην πρώιμη εφηβεία έως και 20% μέχρι το τέλος αυτής της ηλικιακής περιόδου. Η κατάθλιψη μπορεί να οδηγήσει τους εφήβους στο να απομονωθούν από την οικογένεια και τους φίλους, να προβούν σε επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών, ή και σε ακατάλληλες σεξουαλικές συμπεριφορές. Το βάρος της κατάθλιψης στην υγεία και στη λειτουργικότητα των εφήβων θα μπορούσε να επηρεάσει την ενήλικη ζωή τους. Ειδικά μεταξύ των μικρότερων παιδιών και εφήβων τα σημάδια της κατάθλιψης συχνά δεν αναγνωρίζονται ή αγνοούνται. Το πρόγραμμα EAAD-Best στοχεύει στην άρση του εμποδίου αυτού και συμβάλλει με την εφαρμογή του στη θέσπιση έγκαιρων αποτελεσματικών προληπτικών μέτρων για την κατάθλιψη και στην εφηβική ηλικία. Δράσεις που αφορούν την ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και των γονέων θα λάβουν χώρα. Παράλληλα, θα προωθηθεί η χρήση της ειδικής έκδοσης του διαδικτυακού εργαλείου iFightDepression για τις νεαρότερες ηλικίες, 14-25 ετών, προσαρμοσμένης στις δικές τους ανάγκες.